"Do podstawowych warunków tworzenia prawa należy
przedewszystkiem wyczucie życia prawnego..."
S. Gołąb, Projekty polskiej procedury cywilnej.
Powstanie-uzasadnienie-zdania odrębne,
Kraków 1930
Stanisław Gołąb
(25 sierpnia 1878 – 29 marca 1939)
Stanisław Aleksander Gołąb urodził się 25 sierpnia 1878 r. w Rzeszowie. Był synem Michała i Marii z Rittnerów. Studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1900 r. otrzymał stopień doktora praw. W 1901 r. wstąpił do służby w Prokuratorii Skarbu we Lwowie, a w 1905 r. przeniósł się do oddziału krakowskiego Prokuratorii. W 1909 r. zdał egzamin adwokacki. W 1918 r. pod kierunkiem prof. W. L. Jaworskiego habilitował się na Wydziale Prawa i Administracji UJ z zakresu prawa cywilnego i na podstawie pracy pt. "Rozporządzanie hipoteką przez właściciela" uzyskał veniam legendi (prawo wykładania). W 1919 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym prawa cywilnego UJ, a w 1921 r. profesorem zwyczajnym prawa cywilnego w UJ. Po śmierci prof. F. K. Fiericha w 1928 r., prof. S. Gołąb został jego następcą na Katedrze Prawa Procesowego Cywilnego UJ (zachowując też Katedrę Prawa Cywilnego). Dwukrotnie był też dziekanem Wydziału Prawa UJ: w latach 1923-24 i 1934-35.
Od 1919 r. Prof. Gołąb był członkiem Komisji Kodyfikacyjnej RP, został sekretarzem sekcji prawa cywilnego, referentem kodeksu postępowania cywilnego, referentem podkomisji prawa o stosunkach z pokrewieństwa i opieki, w szczególności działu: rodzice i dzieci. W sekcji prawa procesowego cywilnego opracował referaty o prawie ubogich, kosztach procesu i wznowieniu postępowania. W sekcji prawa cywilnego (jako sekretarz) opracował też protokoły prac nad ustawą o prawie międzynarodowym prywatnym i nad prawem autorskim. Brał również czynny udział w pracach nad kodeksem zobowiązań
W uznaniu zasług prof. S. Gołąb był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta i Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 29 marca 1939 r. w Krakowie. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim.
W swojej pracy naukowej prof. Gołąb był przeciwnikiem abstrakcyjnych konstrukcji prawnych i fikcji, co w połączeniu ze znakomitą stylistyką, pozwalającą na przedstawienie najtrudniejszych kwestii w jędrnych, krótkich zdaniach, sprawia i dzisiaj, że jego dzieła są poważną pozycją w dorobku polskiej myśli prawniczej. Szczególne znaczenie dla nauki prawa procesowego cywilnego miały jego rozprawy poświęcone drodze sądowej i jurysdykcji krajowej, stronom i uczestnikom postępowania oraz wznowieniu postępowania. Publikował na łamach "Przeglądu Prawa i Administracji", "Gazety Sądowej Warszawskiej", "Czasopisma Prawniczo-Ekonomicznym", "Ruchu Prawniczego, Ekonomicznego i Socjologicznego" oraz "Palestry". W licznych artykułach, poświęconych m.in. zagadnieniom wymiaru sprawiedliwości, dostrzegał i wytykał zarówno jego wady, jak i wady postępowania sądowego, wytrwale walczył o postęp i poprawę w tej dziedzinie.
Najważniejsze publikacje z zakresu postępowania cywilnego i organizacji sadownictwa:
- „Wznowienie postępowania według projektu kodeksu procedury cywilnej”, Głos Prawa 1928, nr 9-12, 1929 nr 1-4, 1929 nr 5-6;
- " Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie – uzasadnienie - zdania odrębne ", Kraków 1930;
- "Zarys polskiego procesu cywilnego. Zeszyt pierwszy – jurysdykcja sądów powszechnych”, Kraków 1932;
- "Kodeks postępowania cywilnego” (cz. I i II) (współautor Z. Wusatowski), Kraków 1930 i 1933;
- "Kodeks sądów polubownych" (współautor Z. Wusatowski), Kraków 1933 r.;
- „Uczestnictwo sporu”, Głos Prawa 1934, nr 6-8;
- „Skupienie i przyśpieszenie w procesie cywilnym”, Głos Prawa 1937 nr 5-6;
- "Organizacja sądów powszechnych", Kraków 1938.
Anegdoty, ciekawostki i wspomnienia:
- Prof. Gołąb był miłośnikiem literatury, w tym przede wszystkim wielbicielem uduchowionych dzieł Wyspiańskiego. Z tego względu zajmował się i publikował teksty dotyczące zagadnień prawnych w twórczości S. Wyspiańskiego ("Pojęcie prawa u Stanisława Wyspiańskiego", Głos Prawa 1930 nr 6; "Problem winy w „Warszawiance” i „Nocy Listopadowej" Wyspiańskiego, Głos Prawa 1931 nr 8).
- Jak wspomina W. Siedlecki, uczeń Prof. Gołąba, był on niezwykle skonfliktowany z innym procesualistą Prof. J.J. Litauerem: „Prof. Gołąb wprost zakazał mi (…) posyłać artykuły do najbardziej właściwego czasopisma (…), jakim był „Polski Proces Cywilny”. Redaktorem tego czasopisma był bowiem prof. J.J. Litauer, adwersarz prof. Gołąba w Komisji Kodyfikacyjnej, i o którym z tej przyczyny „mój” profesor opowiadał złośliwe anegdoty, jak np. „Profesor Litauer jest taki dumny, że tylko ze sobą pod rękę chodzi” (W. Sieldecki, Spojrzenie.., s. 97).
Literatura:
A. Lutwak, [wspomnienie], Głos Prawa 1939 nr 3-5, s. 179-180;
K. Pol, Leksykon prawników polskich – Stanisław Gołąb, Rzeczpospolita z 31.07.2000 r.;
W. Siedlecki, Cieniom śp. Prof. Stanisława Gołąba, Głos Prawa 1939 nr 3-5, s. 177-179;
W. Siedlecki, Spojrzenie wstecz, Kraków 1989.
