W ramach Księgi pamiątkowej prof. Loica Cadieta ukazał się artykuł naukowy przygotowany przeze mnie wspólnie z Panem profesorem Tadeuszem Erecińskim, pt. Abuse of procedural rights in the Polish Code of Civil Procedure. Artykuł ma na celu przybliżenie społeczności międzynarodowej nowej polskiej regulacji dotyczącej zwalczania nadużycia praw procesowych oraz wskazania na kontrowersje związane z obowiązującą regulacją.

From Intorduction:

Under the concept of the “abuse of procedural rights” in the European civil law procedure, it is assumed that both the court and the parties to the proceedings need to adhere to the principles of honest and loyal procedure, which transposes the bona fide concept to litigation. However, in normative terms, there are some far-reaching differences, most significantly, when it comes to the scale of the legislation interference to streamline that phenomenon. Apart from a common reflection on the need to improve the effectiveness of the procedures by eliminating cases where the conduct is in line with the letter of law but in conflict with its spirit, the European legal orders differ primarily in terms of the categories of the sources of law used, the role of judicial decisions and legal science. They also differ in their outlook on the subjects of the abuse (parties to the proceedings, the court), its scope (typical examples) and how law should identify the cases of abuse and the types of sanctions.

The “abuse of procedural rights” category may be perceived from two perspectives – a broader one and a narrower one. From a broader perspective, it is an umbrella term covering all behaviours of the parties that are negatively evaluated in view of their purpose, the instrumentalisation of procedural rules and institutions or the manner of performing procedural burdens or duties. It is about naming all dishonest, disloyal or unreliable behaviours in civil proceedings, even though they meet the formal conditions of procedural law defined specifically for those behaviours. The common feature of those behaviours is that, while they are formally in compliance with the relevant procedural regulations, they breach the general order of honeste procedere. The subjective scope of those behaviours is not strictly delineated which is due to the fact that the parties’ influence on the initiation and the course of the proceedings may vary, i.e. it may be manifested by various behaviours and not all of them involve the exercise of procedural rights (privileges). This broader perspective should be separated from a narrower perspective on the abuse of procedural rights which refers to only one type of dishonest-, disloyal- or unreliable behaviours which, technically, involve the exercise of procedural rights (privileges) in a dishonest-, disloyal- or unreliable manner.

Ukazał się nowy numer Gdańskich Studiów Prawniczych (Nr 1/2023) , w którym znalazł się mój artykuł pt Jednolitość czy dywersyfikacja postępowania cywilnego? stanowiący rozwinięcie mojego referatu wygłoszonego na Zjeździe Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w Jastrzębiej Górze.

Z wprowadzenia

Zagadnienie jednolitości lub dywersyfikacji postępowania cywilnego jest obecne w nauce prawa procesowego od wieków. Było ono także przedmiotem licznych międzynarodowych konferencji naukowych i publikacji o charakterze prawnoporównawczym. Nic dziwnego, gdyż odpowiedź na pytanie o to czy postępowanie sądowe, w szczególności zaś postępowanie cywilne, powinno być postępowaniem jednolitym, a więc prowadzonym wedle jednego modelu , czy też w sposób zróżnicowany w zależności od przyjętych kryteriów, jest pytaniem o istotę postępowania cywilnego i jego funkcję. Przyjęcie bowiem założenia o potrzebie jednolitości tego postępowania wynika z przekonania o większej autonomii postępowania cywilnego względem prawa materialnego. Wynika bowiem z założenia, że postępowanie cywilne stanowiąc zamknięty system jest dostosowane w taki sam sposób do załatwiania spraw cywilnych bez względu na rodzaj spraw i specyfikę regulacji z zakresu prawa materialnego. Dywersyfikacja wynikająca najczęściej z różnorodności funkcji postępowania cywilnego, czyli w praktyce z heterogeniczności regulacji prawnomaterialnych, których realizacji służy postępowanie cywilne w większym stopniu uwzględnia zaś znaczenie prawa materialnego. Opiera się w większym stopniu zatem na założeniu o pomocniczym charakterze postępowania cywilnego względem prawa materialnego.

Ukazał się mój artykuł zatytułowany Efektywna ochrona wierzycieli w sądowym postępowaniu cywilnym. Publikacja ta znalazła się w monografii zbiorowej zatytułowanej "Aksjologia egzekucji sądowej. W poszukiwaniu optymalnego poziomu ochrony praw wierzyciela i dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym" pod redakcją prof. dr hab. Sławomira Cieślaka.

Zbiór stanowi pokłosie III Konferencji Aksjologicznej zorganizowanej na Uniwersytecie Łódzkim.

Z wniosków końcowych:

Podsumowując powyższe ustalenia należy przyjąć, że efektywna ochrona udzielana wierzycielowi stanowi cel postępowania egzekucyjnego, a nie jego zasadę, nawet jeśli ujmować ja w charakterze czysto opisowym. Założenie to powoduje, że zarówno przy tworzeniu regulacji procesowych, jak i ich interpretacji cel ten powinien być uwzględniany jako punkt wyjścia. Oznacza to, że  wszystkie regulacje postępowania egzekucyjnego powinny wspierać ten cel, nawet jeśli bezpośrednio służą one ochronie dłużnika. Ochrona ta nie ma bowiem w postępowaniu egzekucyjnym samoistnego celu, ale służy zapewnieniu równowagi między interesem wierzyciela i dłużnika dla zachowania zasady proporcjonalności. Celem postępowania egzekucyjnego nie jest przy tym udzielanie ochrony prawnej dłużnikowi w rozumieniu właściwym dla postępowania rozpoznawczego. Stąd jedynie wyjątkowo powinno dochodzić do włączania do tego postępowania aspektów rozpoznawczych , które mogą służyć przewlekaniu postępowania.

W ramach publikacji zbiorowej pt. Zabezpieczenie Roszczeń pieniężnych w praktyce sądowej pod red. prof. Roberta Kulskiego został opublikowany mój artykuł pt.  Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowej (art. 730¹ § 2¹ k.p.c.). Artykuł ten stanowi pierwsze w polskiej doktrynie poszerzone opracowanie na temat nowej instytucji procesowej, jaką jest tzw. uproszczone postępowanie zabezpieczające dotyczące roszczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych.

Z wprowadzenia

Ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych[1] doszło do dodania w art. 730¹ k.p.c. § 2¹ wedle którego interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące. Równocześnie wprowadzono art. 735¹ k.p.c., w którym przyznano kompetencje referendarzom sądowym do orzekania w sprawach o udzielenie zabezpieczenia tych roszczeń pieniężnych. W ten sposób powołano do życia, jak się niekiedy to określa, uproszczone postępowanie zabezpieczające. Główne uproszczenie związane z tym postępowaniem zabezpieczającym świadczeń pieniężnych wiąże się z ograniczeniem podstaw udzielenia zabezpieczenia przez zwolnienie w wielu wypadkach od wykazania interesu prawnego w zabezpieczeniu.

Ukazał się Jubieluszowy numer Radcy Prawnego - Zeszytów Nauwkoych (nr 2/2022). W tym numerze wydanym z okazji 40 lecia samorządu radcowskiego znajduje się mój artykuł pt." Orzekanie o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu w postępowaniu cywilnym – uwagi de lege ferenda"  Artykuł został tez opublikowany w języku polskim (s. 161-180) oraz angielskim (s. 373-394).

Kompletny numer czasopisma wraz z oboma wersjami artykułu jest dostępny TUTAJ

Abstrakt (polski i angielski)

Prawo do udziału w postępowaniu sądowym pełnomocnika wyznaczonego dla strony z urzędu stanowi istotną gwarancję zapewnienia prawa do sądu dla osób niezamożnych.  Ważnym elementem instytucji zastępstwa z urzędu jest kwestia finansowania tej części działalności adwokatów i radców prawnych. Od strony procesowej zagadnienie to dotyczy przede wszystkim sposobu orzekania o wynagrodzeniu i kosztach pełnomocnika z urzędu. W tym zakresie pomimo powolnych zmian polegających na odejściu od całkowitej nieodpłatności czynności pełnomocnika dokonywanych w ramach pomocy prawnej wciąż brak spójnej i kompleksowej regulacji. Jak wskazano w niniejszym artykule istnieją wciąż sytuacje, gdy pełnomocnik świadczący pomoc prawną z urzędu w postępowaniu cywilnym może nie uzyskać żadnego wynagrodzenia, gdyż Skarb Państwa tylko subsydiarnie odpowiada za te koszty. Ponadto uzyskanie zwrotu kosztów zastępstwa prawnego z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej trwa latami. W tym artykule podjęto jedno z zagadnień związanych z zastępstwem prawnym z urzędu w sprawach cywilnych, a mianowicie kwestia orzekania przez sąd o tym wynagrodzeniu. Impuls do podjęcia tego tematu dały m.in. liczne postulaty zmian w tym zakresie. W ostatnim czasie pojawiły się także konkretne propozycje zmian na polu legislacyjnym.  W związku z tym przedmiotem artykułu jest nie tylko zdiagnozowanie obecnego stanu prawa i orzecznictwa w odniesieniu do orzekania o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu, ale przede wszystkim odniesienie się do zgłaszanych propozycji i postawienie konkretnych postulatów na przyszłość.

The right to participate in court proceedings of a court-appointed attorney is an essential guarantee of ensuring the right to a fair trial for the less well-off. A vital element of the institution of ex officio representation is the issue of financing this part of the activity conducted by advocates and attorneys at law. From the procedural perspective, this issue primarily relates to the method of adjudicating on the remuneration and costs of a court-assigned attorney. In this area – despite slow changes consisting in abandoning the completely free-of-charge activities of the attorney performed as part of legal aid – there is still no consistent and comprehensive regulation. As has been described in this article, there are still situations where an attorney providing legal aid in civil proceedings may not receive any remuneration because the State Treasury is only subsidiarily liable for these costs. In addition, it takes years to obtain reimbursement of legal representation costs for unpaid legal aid. In this article, one of the issues related to legal representation in civil cases has been addressed; namely, the issue of adjudication by the court on this remuneration. The stimulus to take up this topic has been provided, inter alia, by a number of postulates for changes in this field. Recently, there have also been specific proposals put forward for changes in the legislative. Therefore, the subject of this paper is not only to diagnose the current state of law and jurisprudence with regard to adjudicating on the remuneration of an attorney assigned by the court but, above all, to refer to the proposed proposals and to put forward specific postulates for the future.

Ukazała się Księga Pamiątkowa dedykowana Pani Profesor Elżbiecie Skowrońskiej - Bocian pt. "Ius et Ratio". W tej Księdze znalazł się mój artykuł pt. Osoba wskazana we wniosku o wszczęcie postępowania jako uczestnik postępowania nieprocesowego, w którym podważam przyjęty w praktyce,  a nie mający umocowania w przepisach prawa pogląd, że wskazanie określonej osoby w treści wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego sprawia, że osoba ta jest uczestnikiem tego postępowania.

Z wprowadzenia:

Wiele wątpliwości  budzi kwestia statusu osoby wskazanej przez wnioskodawcę we wniosku o wszczęcie postępowania jako „uczestnika” tego postępowania. W kwestii tej jak w soczewce widoczne są konsekwencje błędnego przenoszenia na tryb postępowania nieprocesowego reguł wykształconych w procesie, w którym stroną pozwaną jest ten, kto został wskazany w pozwie jako pozwany. Jak dotąd zagadnienie to nie stawało na wokandzie Sadu Najwyższego wyraźnie, choć w praktyce sądów powszechnych jest kwestią podejmowaną notorycznie. Całkiem niedawno do wspominanej kwestii w sposób frontalny odniósł się Sąd Najwyższy w kilku orzeczeniach. Kluczowe znaczenie ma tu postanowienie SN z 5.12.2019 r., III CZP 39/19, w którym jednoznacznie wyrażono trafny pogląd, że osoba zainteresowana, wskazana we wniosku wszczynającym postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, nieuczestnicząca w nim na skutek niedoręczenia odpisu wniosku i niezawiadomienia o terminie rozprawy, nie jest uczestnikiem postępowania. Pogląd ten został następnie powtórzony w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Ukazał się najnowszy numer czasopisma Prawo w Działaniu (2022, t. 50), w którym znajduje się mój artykuł pt. System biegłych sądowych w sprawach cywilnych we Francji.

W artykule omówiono zasady ustrojowe i procesowe funkcjonowania tego dowodu w prawie francuskim i wskazano na te kwestie, które mogą być przydatne przy rozważaniach dotyczących zmian w polskim prawie procesowym cywilnym.

Artykuł jest dostępny on line TUTAJ

Dostęp do całego numeru można znaleźć TUTAJ

Z wprowadzenia

Opracowanie ma na celu przybliżenie zasad funkcjonowania systemu biegłych sądowych we Francji, zwłaszcza w odniesieniu do postępowań cywilnych. Ze względu na fakt, że system biegłych sądowych należy do zagadnień ustrojowych, w niezbędnym zakresie zostaną wskazane także wspólne rozwiązania przyjęte dla postępowania karnego i postępowania sądowoadministracyjnego.Po pierwsze niniejsza praca zmierza do udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: jaki kształt ma ustrojowy status biegłych? czy biegli sądowi są powoływani przez sądy jedynie na podstawie szczególnych list biegłych, czy też dominuje wariant biegłych spoza listy, ewentualnie model mieszany? Po drugie cel artykułu polega także na przedstawieniu mechanizmu powoływania biegłych w postępowaniu cywilnym i roli stron na tym etapie. Chodzi o ustalenie, czy występuje tu swobodna decyzja sądu, czy też sąd jest w tym zakresie związany regulacjami ustawowymi. Po trzecie zamiar autora to ukazanie procesowych możliwości udziału w przygotowaniu przez biegłego opinii oraz możliwość jej oceny i kwestionowania. Po czwarte warto zwrócić uwagę na sposób finansowania opinii biegłych i przyznawania biegłym wynagrodzenia. W szczególności odpowiedzi wymaga pytanie: czy stawki wynagrodzeń podlegają regulacjom urzędowym, czy zasadom wolnorynkowym? Ponadto jako ważną kwestię należy wymienić to, czy wynagrodzenie pokrywane jest z zaliczek uiszczonych przez strony, czy przez państwo. W tym aspekcie istotne okazuje się także ustalenie sposobu i zasad przyznawania wynagrodzenia biegłemu oraz określenie chwili, w której powstaje taki obowiązek. Jako ostatnie zagadnienie należy wskazać odpowiedzialność biegłych za nierzetelną lub niezupełną opinię.

W numerze 3/2021 Polskiego Procesu Cywilnego ukazał się mój artykuł pt. "Dopuszczalność skargi kasacyjnej od orzeczenia o rozgraniczeniu nieruchomości dokonanego w ramach sprawy o własność lub o wydanie nieruchomości (art. 36 p.g.k.)" . Poświęcony jest dostrzeżonej rozbieżności w doktrynie i w orzecznictwie SN na temat przesłanek dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawach o własność lub o wydanie nieruchomości, gdzie przesłankowo dochodzi także do dokonania rozgraniczenia.

Z wprowadzenia:

Wedle art. 36 ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne sąd, przed którym toczy się sprawa o własność lub o wydanie nieruchomości albo jej części, jest właściwy również do przeprowadzenia rozgraniczenia, jeżeli ustalenie przebiegu granic jest potrzebne do rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy. W tym wypadku sąd w orzeczeniu zamieszcza również rozstrzygnięcie o rozgraniczeniu nieruchomości. Jest to rozwiązanie wyjątkowe, gdyż zasadniczo sprawy o rozgraniczenie są prowadzone w trybie postępowania nieprocesowego, po uprzednim wyczerpaniu postępowania administracyjnego (art. 29–34 p.g.k.). Na tle rozgraniczenia dokonywanego w ramach sprawy o własność lub wydanie nieruchomości powstała poważna rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego co do kryteriów decydujących o dopuszczalności skargi kasacyjnej. Z jednej strony prezentowany jest pogląd o dopuszczalności skargi kasacyjnej od wyroku orzekającego o roszczeniu windykacyjnym (negatoryjnym), niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, jeżeli w wyroku tym sąd przeprowadził rozgraniczenie na podstawie art. 36 p.g.k. (...)

Reprezentowany jest także pogląd odmienny, który zakłada, że dopuszczalność skargi kasacyjnej jest uzależniona od głównego przedmiotu sprawy, a więc jeśli jest nim wydanie nieruchomości, a sprawa jest rozpoznawana w procesie, dopuszczalność skargi kasacyjnej zależy od spełnienia kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 398² § 1 k.p.c.  ) . Według tego poglądu orzeczenie wydane na podstawie art. 36 p.g.k. ma charakter wtórny i pomocniczy w stosunku do rozstrzygnięcia o żądaniach pozwu i nie nadaje sprawie charakteru sprawy o rozgraniczenie, niezależnie czy w orzeczeniu kończącym zawarto rozstrzygnięcie o rozgraniczeniu czy też nie.

Na stronie międzynarodowego wydawnictwa Springer ukazała się zapowiedź monografii pt. Effective Enforcement of Creditors’ Rights pod redakcją prof. Masahisy Deguchiego

W ramach tej monografii wspólnie z prof. Karolewm Weitzem jesteśmy autorami rozdziału 19, pt. "Polish Enforcement Law in Civil Cases. General Characteristics and Directions of Development"

Publikacja będzie dostępna w najbliższych tygodniach

Link do strony wydawnictwa znajduje się TUTAJ

Ukazał się nowy tom Systemu Prawa Procesowego Cywilnego - t. IV Postępowanie nieprocesowe, cz. I vol. 1-2 pod redakcją prof. T. Erecińskiego i K. Lubińskiego

W tym tomie jestem autorem rozdziału 10 - Uczestnicy postępowania nieprocesowego (s. 726-965)